ورودی های حرم امام رضا (ع)
- ورودی باب الجواد و باب الرضا: خیابان امام رضا
- ورودی نواب: خیابان نواب صفوی
- ورودی شیخ طبرسی: خیابان طبرسی
- ورودی شیرازی: خیابان شیرازی
- ورودی کوثر: بین خیابان نواب صفوی و امام رضا
حرم امام رضا علیه السلام (حرم رضوی) آرامگاه علی بن موسی الرضا هشتمین امام شیعیان می باشد. این حرم مقدس در مرکز شهر مشهد در استان خراسان رضوی واقع شده است. حرم امام رضا شامل صحن‌های انقلاب، آزادی، جمهوری اسلامی، قدس ، هدایت، جامع رضوی ، کوثر و صحن غدیر می باشد. که صحن جامع رضوی با مساحتی بالغ بر 117000 متر مربع به عنوان بزرگترین صحن این مکان مقدس شناخته می شود. حرم مطهر علاوه بر آرامگاه امام هشتم شیعیان دارای مسجد ها، رواق ها، کتابخانه ها و موزه هایی نیز هست که از مهم ترین آنها می توان به مسجد بالاسر و مسجد گوهرشاد اشاره کرد. همچنین تعدادی از مشاهیر نیز در جوار علی بن موسی الرضا به خاک سپرده شده‌اند که از آنها می توان به شیخ بهایی، شیخ حسنعلی اصفهانی معروف به نخودکی و علامه جعفری را نام برد. امام رضا علیه السلام در طوس در یکی از روستاهای نوغان به دست مامون به شهادت رسیدند و پیکر مطهر حضرت در بالای سر هارون الرشید دفن شده است. هر ساله تعداد زیادی از زائرین برای زیارت حرم مطهر به شهر مشهد سفر می کنند.
آرامگاه امام هشتم شیعیان در مشهد این شهر را به مهم‌ترین شهر مذهبی ایران تبدیل کرده است. از این رو شیعیان از داخل و خارج از کشور برای زیارت حرم مطهر وارد شهر مشهد می‌شوند علاوه بر اینکه مشهد یکی از قطب‌های مهم مذهبی برای شیعیان است در این شهر و اطراف آن می‌توانید از جا‌های دیدنی مشهد نیز بازدید کنید. حرم امام رضا در ۲۴ ساعت شبانه‌روز پذیرای زائرین بوده و همین موضوع مشهد را به شهری همیشه بیدار تبدیل کرده است. از سراسر ایران می‌توانید با تور‌های زیارتی سیاحتی به خراسان رضوی سفر کنید، این تور‌ها با هواپیما، قطار و اتوبوس برگذار می‌شوند و امکانات متفاوتی دارند.
امام هشتم شیعیان در سال ۲۰۰ هجری قمری به مرو هجرت کرد و به دست مامون عباسی در روستای نوغان سناباد به شهادت رسید. بر اساس احادیث و روایات شیعه این امام بزرگوار مسموم شده و زهر باعث شهادت ایشان گشت. از همان ابتدا نام شهر را به مشهدالرضا یعنی محل شهادت رضا تغییر دادند و عده زیادی از دوستداران اهل بیت با زیارت حرم مقدس، قطب مهم مذهبی شیعه را حفظ کردند. در زمان شاه عباس صفوی که کعبه و کشور عربستان تحت سلطه حکومت عثمانی قرار گرفته بود شاه عباس به همراه کاروان بزرگی به سمت مشهد حرکت کرد تا به نوعی زیارت حرم این امام را تسلی خاطر شیعیان معرفی کند. در مسیری که شاه عباس طی کرد کاروان‌های زیادی به نام او ساخته شدند. تقریباً تمام ایرانیان خاطره حداقل یک بار سفر به آستان مقدس رضوی دارند و تعداد زیادی از آنها برای چندمین بار به زیارت نائل می‌شوند.
حرم امام رضا در قرون گذشته
اولین سلسله‌ای که به صورت جدی به آبادانی حرم امام رضا پرداختند سامانیان بودند پس از آنها دیلمیان هم تزییناتی به آستان مقدس اضافه کردند سپس سلطان محمود غزنوی بنای زیبایی به عنوان حرم ساخت که به مسجد بالاسر معروف است. سلجوقیان نیز با مزین کردن حرم به کاشی‌های سنجری در آبادانی آن نقش مهمی داشتند که این کاشی‌ها و کتیبه مربوط به زمان سلجوقیان همچنان در حرم امام رضا وجود دارند. خوارزمشاهیان هم به بزرگداشت و تزیین آستان مقدس پرداختند. بعد از حمله مغول خسارت زیادی به حرم وارد نشد زیرا کتیبه‌های پیش از آن دوره همچنان سالم هستند ولی اطراف حرم صدمات زیادی دید که در دوره ایلخانان مرمت گشت.
یکی مهم‌ترین دوران برای آبادانی رحم امام رضا به زمان حکمرانی تیموریان باز می‌گردد که بنا‌های ارزشمندی مانند مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه دو در و مدرسه سابق بالاسر در زمان زمامداری شاهرخ تیموری ساخته شدند.
سرانجام در زمان حکومت صفویان که مذهب شیعیان به عنوان دین رسمی کشور شناخته شد توجه ویژه‌ای برای آبادانی حرم امام رضا مبذول گشت. در زمان شاه عباس اولین ضریح به آستان اهدا شد و گنبد و گلدسته را طلاکاری کردند همچنین شاه عباس پیشنهاد داد همه افرادی که حتی برای یک بار به زیارت حرم مطهر بیایند می‌توانند از پسوند مشهدی استفاده کنند. (در آن زمان پسوند کربلایی و حاجی رواج داشت). همه شاهان صفوی در راستای تزیینات و آبادانی حرم امام رضا کار‌های زیادی انجام دادند. پس از آن افشاریان، زندیان، قاجار و پهلویان هم بازسازی‌های انجام دادند و موقوفات اطراف آن را گسترش بخشیدند.
نهایتاً پس از انقلاب اسلامی که بیشترین تغییرات و تزیینات به حرم امام رضا اضافه شدند حتی سازمانی به نام آستان قدس رضوی بوجود آمد که اداره تمام امور حرم، موقوفات، صنایع و کارکنان زیر مجموعه را به عهده گرفت. در حال حاضر بیش از ۷۰ هکتار مساحت صحن‌های مختلف آستان مقدس می‌باشد.
بنا‌های مختلف آستان مقدس رضوی عبارتند از:
بنای حرم
قدیمی‌ترین بنا مربوط به حرم می‌باشد که مدفن علی بن موسی الرضا در زیر آن قرار گرفته است.
روضه منوره
روضه منوره بخش بزرگی از حرم است که آرامگاه و ضریح را در برگرفته و کتیبه‌های بسیاری از قرون گذشته در آن وجود دارد. ۴ صحن به روضه منوره راه دارند.
ضریح
اولین ضریح در زمان صفویان ساخته شد و پس از آن ۵ ضریح برای حرم مطهر تعویض شده است.
مقبره افراد مشهور
بسیاری از افراد مشهور و پیشوایان دینی در صحن‌های مختلف به خاک سپرده شده‌اند که تعدادی از آنها را نام می‌بریم:
- پیر پالان دوز
- شیخ طبرسی
- شیخ حر عاملی
- شیخ بهایی
- حسنعلی نخودکی اصفهانی
- عباس میرزا
- غلامحسین تبریزی
- ادیب نیشابوری
- سید حسن طباطبایی قمی
- و …
اگر به شهر مشهد سفر کنید تقریباً در تمام نقاط شهر می‌توانید گنبد و گلدسته‌های حرم امام رضا را مشاهده کرده و از خیابان‌های مختلف به این نقطه برسید.
روزبه معدنی