کاخ نیاوران یکی از جا‌های دیدنی تهران می‌باشد که در بخش شمال شرقی باغ نیاوران قرار گرفته است. مساحت مجموعه باغ نیاوران حدود ۱۱ هکتار بوده و به طور دقیق‌تر می‌توان گفت در دوران قاجار این باغ در کنار روستایی به نام گرده وی ساخته شد و جای فعلی آن یک نیزار بی‌استفاده بود. به همین جهت در ابتدا نام نی‌آوران و بعد به اختصار نام نیاوران به این مجموعه اطلاق گردید. فتحعلی‌شاه قاجار اولین بنیان‌گذار باغ نیاوران بود، سپس محمد شاه و ناصر‌الدین شاه نیز کاخ‌های به آن اضافه کردند. آخرین کاخ دوران قاجار نیز به دستور احمد شاه بنا شد که کوشک احمد شاهی نام داشت. در زمان پهلوی دوم ساختمان‌های دیگری به مجموعه نیاوران اضافه شدند که در حال حاضر از جا‌های دیدنی تهران محسوب می‌گردند.
بنا‌های مختلف در مجموعه نیاوران
همان طور که در بخش ابتدایی گفتیم مجموعه نیاوران در دوره قاجار ساخته شد و در طی حکومت چند پادشاه ساختمان‌های مختلفی در آن احداث گردید. محمد رضا شاه پهلوی هم کاخ اختصاصی نیاوران را بنا کرد با این حساب کاخ صاحبقرانیه، کوشک احمد شاهی، کاخ اختصاصی نیاوران، مدرسه اختصاصی پهلوی، گلخانه‌ها و ساختمان‌های دیگری در این مجموعه وجود دارند که به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
کاخ اختصاصی نیاوران
کاخ اختصاصی نیاوران به دستور محمد رضا شاه پهلوی با ۹۰۰۰ متر مربع زیر بنا در سال ۱۳۳۷ ساخته شد. در سال ۱۳۴۷ مجموعه کاخ نیاوران تکمیل شد و مورد استفاده قرار گرفت. کاخ اختصاصی نیاوران محل سکونت محمد رضا شاه پهلوی و خانواده‌اش بود (البته در تابستان به کاخ سعد آباد عزیمت می‌کردند). کاخ نیاوران دارای دو طبقه کامل و یک نیم طبقه است.
طبقه اول
از جمله اشیای قیمتی در کاخ نیاوران می‌توان به یک قالی دستبافت ایرانی اشاره کرد که بافت کرمان بوده و بر آن چهره پادشاهان از هخامنشیان تا پهلویان به تصویر کشیده شده است. همچنین در طبقه اول کاخ یک سینمای اختصاصی، سالن پذیرایی (که در آن سفال‌های منطقه باستانی املش و مارلیک قرار دارند)، اتاق غذاخوری و … وجود دارد. در اتاق غذاخوری ظروف نفیس چینی از قرن ۱۹ نگهداری می‌شود که تصاویری از ناپلئون و خانواده سلطنتی بر آن‌ها نقش بسته است.
می‌توانید در فروشگاه محصولات فرهنگی که در طبقه اول کاخ قرار دارد، وسایل تزیینی یا کارت پستال تهیه کنید.
نیم طبقه دوم
در نیم طبقه دوم نیز اشیای ارزشمندی مانند یک مجسمه بودا (که در قرن سوم میلادی حجاری شده) به همراه کتیبه‌های از زندگی بودا و آثاری از جنس عاج هندی قرار دارند. در بخش دیگری از این نیم طبقه لباس‌های نظامی، لباس‌های شخصی و نشان‌های محمد رضا شاه پهلوی در معرض دید عموم است. در پله‌های طبقه دوم نیز می‌توانید یک نقاشی از دربار کریمخان زند ببینید که در سال ۱۱۹۲ هجری قمری کشیده شده و اتاق کار فرح دیبا نیز در همین نیم طبقه می‌باشد.
طبقه دوم
در طبقه دوم کاخ نیاوران یک اتاق نشیمن وجود دارد که با میز تحریری به سبک لویی شانزدهم و با قدمت ۲۰۰ سال جز اتاق‌های چشمگیر کاخ محسوب می‌گردد. اتاق استراحت نیمروزی، اتاق خواب شاه و ملکه، اتاق مطالعه، اتاق استراحت، اتاق ندیمه ها، اتاق نشیمن و استراحت علیرضا پهلوی و اتاق مطالعه او نیز جز بخش‌های طبقه دوم هستند.
به طور کلی تمام اتاق‌های کاخ نیاوران با فرش‌های نفیس، تابلو‌های گرانبها از هنرمندان معاصر و اشیای قیمتی تزیین شده است.
کوشک احمد شاهی
کوشک یا کاخ احمد شاه یک عمارت شیروانی است که در اواخر دوره قاجار به عنوان خوابگاه احمد شاه در باغ نیاوران ساخته شد. کوشک احمد شاهی دو طبقه است و ۸۰۰ متر مربع زیر بنا دارد. در تزیین این کاخ از آجر‌های منقوش و نخودی رنگ استفاده شده که این بنا را از دیگر ساختمان‌های مجموعه نیاوران متمایز می‌نماید.
کاخ صاحبقرانیه
کاخ صاحبقرانیه به دستور ناصر‌الدین شاه قاجار در سال ۱۲۶۷ هجری قمری ساخته شد. این کاخ دو طبقه دارد که شامل شاه نشین، کرسی خانه، حمام، ایوان و … است. ناصر‌الدین شاه در سی و یکمین سال سلطنت خود را صاحب قرآن نامید و به افتخار این نام کاخ صاحبقرانیه را ساخت.
فرزند ناصر‌الدین شاه یعنی مظفرالدین شاه در زمان حکومتش تغییراتی در کاخ صاحبقرانیه بوجود آورد، برای مثال حرمسرا ویران شد. فرمان مشروطیت در حیاط کاخ صاحبقرانیه به امضای مظفرالدین شاه رسید. همچنین قرار بود ازدواج محمدرضا شاه و فوزیه نیز در کاخ صاحبقرانیه برگزار شود که به دلیل سرمای شدید زمستان آن سال، عملیات بازسازی کاخ متوقف گردید.
موزه کتابخانه اختصاصی نیاوران
موزه کتابخانه اختصاصی نیاوران در حدود سال ۴۰ به دستور فرح دیبا ساخته شد. این ساختمان در دو طبقه و با زیر بنای ۷۷۰ مترمربع بنا شده و در آن کتاب‌های نفیس، نقاشی‌ها و آثار هنرمندان مشهور نگهداری می‌شود. بسیاری از اشیای گرانبها از حراجی‌های آثار هنری در اروپا خریداری شده و بسیاری دیگر به فرح دیبا هدیه شده‌اند. معماری خارجی و داخلی این بنا هم بسیار چشمگیر است، برای مثال در فضایی از اتاق مطالعه، تزییناتی از آینه و شیشه در سقف وجود دارند که شبیه به قندیل‌های یخی می‌باشند.
موزه پارچه و لباس‌های سلطنتی نیاوران
یکی از زیباترین جا‌های دیدنی تهران که در کاخ نیاوران قرار گرفته است، تالار آبی می‌باشد که در آن مجموعه‌ی لباس‌های فرح پهلوی نگهداری می‌شود. در موزه پارچه و لباس‌های سلطنتی نیاوران می‌توانید لباس‌هایی از جنس ابریشم با هنر اصیل ایرانی مانند سوزن دوزی بلوچی، منجوق دوزی، گلابتون دوزی، سرمه دوزی و … را مشاهده کنید که به سفارش فرح دیبا دوخته شده‌اند.
موزه خودرو کاخ نیاوران
در موزه خودرو کاخ نیاوران دو خودرو رولز رویس به جا مانده از دوران پهلوی نگهداری می‌شود که برای مراسم رسمی شاه و خانواده‌اش مورد استفاده قرار می‌گرفته است. همچنین خودرو‌ها و موتور سیکلت‌های دیگری نیز موجود می‌باشد که عموما توسط فرزندان شاه خریداری شده و در شرایط مطلوبی در موزه نگهداری می‌شوند. متاسفانه راهنمای مناسبی برای این موزه وجود ندارد و تنها به عنوان یک محل برای نگهداری این خودرو‌ها به حساب می‌آید.
دسترسی و ساعات بازدید مجموعه نیاوران
آدرس این مجموعه، تهران، منطقه یک، میدان نیاوران، مجموعه نیاوران می‌باشد.
ساعات بازدید:
- نیمه اول سال، همه روزه غیر از ایام سوگواری از ساعت ۸ صبح تا ۶ عصر
- نیمه دوم سال، همه روزه غیر از ایام سوگواری از ساعت ۸ صبح تا ۵ عصر
