بازار وکیل شاهکاری از معماری اصیل ایرانی است که مربوط به دوره زند است. این اثر در تاریخ ۱۷ تیر ۱۳۵۱ با شمارهٔ ثبت ۹۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. شما با رفتن به این مکان می‌توانید با یک تیر چند نشان بزنید؛ یعنی در نگاه اول از دیدن یک بازار تاریخی مربوط به دوره زندیه لذت ببرید، با مردم شیراز در فضای صمیمی بازار قدم بزنید و صحبت کنید و از طرفی اگر دوست داشتید خرید کنید. بهترین مکان برای خرید صنایع دستی و سوغات شیراز و به طور کلی استان فارس می‌تواند همین بازار وکیل باشد. در این بازار می‌توانید پارچه‌های مرغوب و سایر سوغاتی‌های شیراز مانند شیرینی‌های مختلف همچون مسقطی و عرقیات مختلف را با بالاترین کیفیت و قیمت مناسب خریداری کنید. همچنین در بازار علاقه‌بندان واقع در بخش شرقی چهارسوق مغازه‌های عطاری زیادی دیده می‌شود و فرش‌های باکیفیت ایرانی نیز در این بازار یافت می‌شود. بازار ترکش‌دوزها در بخش غربی چهارسوق نیز مرکز فروش فرش‌های ایرانی است.
تاریخچه بازار وکیل
این بازار در زمان زندیه ساخته شده است. بازار وکیل شیراز نمادی از شکوه حکومت سلسله زندیه است. کریم خان زند در سفری که به شهر لار داشت، از بازار آن بازدید کرد. بعد از دیدن بازار لار دستور ساخت بازاری شبیه به آن بازار را در شهر شیراز داد. هدف او از ساخت بازار وکیل این بود که مردم بتوانند در آن جا داد و ستد کنند و یا وسایل خود را در آنجا به امانت دهند و هر زمان که لازم داشتند آن را پس بگیرند.
ساخت بازار وکیل نزدیک به 21 سال به طول انجامید. بازار باشکوه وکیل دارای 5 درب ورودی است که همانند اکثر بازار های قدیمی با توجه به نوع مغازه هایی که در هر راستای آن قرار دارد، آن راستا نامگذاری می‌شود. به طور مثال بازار مسگرها، بازار سراج ها، بازار بزازان، بازار کلاه دوز ها و ... از جمله بازار هایی است که در اکثر بازار های قدیمی دیده می‌شود.
معماری بازار وکیل شیراز
بر روی سقف بازار وکیل روزنه هایی قرار دارد. دلیل ساخت این روزنه ها روشن کردن بازار وکیل است. کاربرد دیگر این روزنه ها جلوگیری از ورود بیش از حد آب باران به داخل این بازار است. سقف این بازار همانند دیگر بازار های قدیمی ایران دارای سقف بلند است. از جمله بازار هایی که دارای سقف بلند هستند بازار قیصریه اصفهان را می‌توان نام برد. اما بازار وکیل دارای راهرو هایی با عرض بیشتر است. ارتفاع طاق های این بازار به 10 متر می‌رسد. این ارتفاع زیاد برای ایجاد تهویه مناسب است. دراین بازار برای ایجاد تهویه مناسب در همه مغازه ها نیز پنجره هایی تعبیه شده است. این پنجره ها در بالای درب مغازه ها قرار دارد
از دیگر نکات جالب معماری بازار وکیل می‌توان به ارتفاع بالاتر آن نسبت به سطح زمین اشاره کرد. علت اینکه مغازه ها و حجره ها در ارتفاع بالاتر قرار دارند این است که این حجره ها از رطوبت و نم در امان باشند. در گذشته این اختلاف بیشتر بوده اما امروزه تنها چند پله درب هر مغازه قرار دارد. اکثر حجره ها دارای پستو به منظور انباری و پیشخوان هایی هستند که دارای طرح های ترنج است. از دیگر نکات این مغازه ها دو طبقه بودن آن هاست.
یکی از نکات حائز اهمیت در معماری آن استحکام این بنا در برابر بلایای طبیعی از جمله زلزله است. از دلایل استحکام بازار وکیل شیراز استفاده از مصالحی چون گچ و آجر که بر روی تخته سنگ های بزرگ قرار گرفته اند است.
دانستنی های جالب در مورد بازار وکیل شیراز
یکی از دانستنی های جالب این است که عده ای عقیده دارند که قبل از دوران صفویه در مکان فعلی بازار وکیل، بازاری قرار داشته است که در زمان زندیه توسعه یافته است و کریم خان زند آن را گسترش داده است. یکی دیگر از دانستنی های جالب این بازار این است که اسنادی از آن کشف شده است که قدمتی در حدود 1 قرن دارند.
این بنا که مربوط به دوران زندیه است در طی سال های بعد آن دچار تغییرات زیادی شده است. از جمله این تغییرات می‌توان به ساخت خیابان زند در سال 1315 اشاره کرد که موجب قطع شدن قسمت شمالی با چهارسوق بزرگ شد. همچنین این تغییر باعث کمرنگ شدن کاروانسراهایی از جمله قوامی و روغنی شد.
بخش های مختلف بازار وکیل
بازار نو
بازار نو توسط میرزا یوسف اشرفی مازندرانی وزیر فارس ساخته شد. با ساخته شدن این بازار، قسمت شمالی بازار وکیل رونق یافت. همچنین در این راسته هر چه را لازم داشته باشید می‌توانید بیابید.
چهارسوق
چهارسوق قسمتی از بازار است که دو راستای شمالی جنوبی و شرقی غربی را به هم وصل می‌کند. این فضا که همانند چهار راه است حوضی در وسط آن قرار داشته است، که متاسفانه در این سال ها بخاطر بالا آوردن سطح بازار وکیل این حوض دفن شده است. همچنین در چهار طرف آن طاق هایی قرار دارد که روی آن حکاکی های زیبایی قرار دارد.
راسته شمالی
راسته شمالی بازار وکیل از اصلی ترین راسته های بازار است که دارای 48 طاق است. در این راستا مغازه های ترمه فروشی و کلاه دوزی به وفور به چشم می‌خورد.
راسته جنوبی
راسته جنوبی یا راسته بزازان از 22 مغازه تشکیل شده است. در زمان های قدیم این راستا محل فروش سلاح های سرد بود. امروز در راستای جنوبی اکثرا صنایع دستی به فروش می‌رسد.
سرای مشیر
سرای مشیر یا سرای گلشن از دیگر بخش های این بازار است که بعد از این بازار جدا شده است. سرای مشیر در ضلع جنوبی بازار وکیل شیراز قرار گرفته است.
