یکی از جا‌های دیدنی یزد مسجد جامع این شهر است که از ابعاد مختلفی مورد توجه گردشگران قرار گرفته و همچون نگینی در دل این شهر کویری می‌درخشد. مسجد جامع یزد در طی ۱۰۰ سال و چندین دوره حکومت مختلف ساخته شده است. نکته جالب درباره مسجد جامع یزد این است که در دوره ساسانیان یعنی پیش از اسلام کاربری دیگری داشته و به عنوان یکی از اماکن سیاسی و اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گرفته که پس از ورود اسلام به ایران به عنوان مسجد شناخته شد.
خصوصیات مسجد جامع یزد
در حال حاضر مساحت مسجد جامع یزد ۹۸۰۰ متر مربع است که در طول ۱۰۴ متر و عرض ۹۹ متر در یکی از محلات قدیمی شهر پابرجا می‌باشد. از آنجاییکه مسجد در طی ۱۰۰ صد سال و چندین دوره مختلف ساخته شده می‌توان در معماری آن ویژگی‌های مختلفی منحصر به هر دوره یافت. مسجد جامع یزد در زمان ساسانیان بنا شد که متاسفانه با بازسازی‌های مختلفی که در آن صورت گرفته نمی‌توان به دقت سازه‌های زمان ساسانی را مشاهده کرد اما بر اساس کتیبه‌هایی که در مسجد موجود هستند می‌توان گفت بیش از هر دوره‌ای تأثیر تیموریان در معماری این مسجد مشهود است.
به طور دقیق‌تر مسجد جامع شهر یزد در زمان تیموریان مورد بازسازی و گسترش قرار گرفت ولی این کار نیمه تمام ماند سپس ایلخانان، صفویان و قاجاریان مرمت و گسترش آن را ادامه دادند همچنین در دهه اخیر نیز عملیاتی برای حفظ و نگهداری این بنا انجام شده است. در سال ۴۷۴ تا ۴۹۸ شمسی شخصی به نام علا‌الدوله کالنجار که حاکم یزد بود بیشترین ساخت و ساز را در مسجد جامع انجام داد و به همین دلیل بخش عمده معماری مسجد مرهون به تلاش‌های کالنجار است بعد از درگذشت این حاکم، گسترش و بازسازی بنا متوقف شد و در سال‌های بعد تغییراتی شکل گرفت.
معماری مسجد جامع یزد
مانند هر بنای تاریخی دیگری، مسجد جامع یزد بیشترین جذابیت خود را از نوع معماری فاخر و منحصر بفرد کسب کرده است. این بنای ارزشمند دارای یک ایوان، دو شبستان، سه گرمخانه، یک گنبدخانه و یک صحن بزرگ می‌باشد. برای ورود و خروج به مسجد شش راه مجزا وجود دارد و بسیاری از گردشگران این مسجد را یکی از مهم‌ترین جا‌های دیدنی یزد می‌دانند و مشخصه آن را کاشیکاری‌های رنگارنگ و بی‌نظیر گنبد و محراب قلمداد می‌کنند.
مسجد جامع یزد اساساً معماری متعلق به دوره تیموریان دارد ولی متاسفانه در زمان قاجار به دلیل بی‌تدبیری و انجام عملیات غیر مهندسی، بخش مهمی از معماری متعلق به دوره تیموریان ویران شد تا به اصطلاح مسجد بازسازی گردد اگر چنین اتفاقی نیفتاده بود قطعاً ابهت مسجد جامع یزد بیش از پیش تجلی پیدا می‌کرد.
کاشیکاری مسجد جامع یزد
کاشیکاری گنبد و محراب با کاشی‌های هفت رنگ تزیین شده که رنگ آبی فیروزه‌ای بیش از همه جلوه‌گر است. نقوش این کاشی‌ها شامل موتیف تکرار شونده‌ای از آیات قرآنی با خطاطی خاص هستند که در گنبدخانه آیات سوره فتح قابل مشاهده می‌باشند.
بخش‌های مسجد جامع
مسجد جامع یزد دارای بخش‌های مختلفی است که با تدبیر و مهارت استادان معمار ساخته شده تا نیاز‌های مختلف نیایشگران و طلاب دینی برطرف گردند. تعدادی از این بخش‌ها عبارتند از:
جلوخان مسجد یزد
جلوخان مسجد شامل فضایی است که در آن یک حوض هشت ضلعی قرار گرفته و بر سردر و ستون مرمری آن نقوش حیوانات و گیاهان نقش بسته است. به دلیل گذر زمان و نگهداری نادرست اشعاری که با خط نسخ در این بخش نوشته شده‌اند دیگر خوانا نیستند.
سردر اصلی مسجد
سردر اصلی یا شرقی مسجد بزرگترین سردر آن است که ۲۴ متر ارتفاع دارد در اعصار گذشته این سردر یک بار فرو ریخت و دوباره بازسازی شد. دو مناره بزرگ در دو طرف سردر وجود دارند که نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کنند.
مناره‌های مسجد
مسجد جامع یزد دو مناره بزرگ دارد که دارای پلکان هستند و روی سطح خارجی مناره‌ها کاشیکاری با خط کوفی قابل مشاهده است.
کریاس
کریاس یک فضای چهار گوشه است که زیر گنبد قرار دارد سقف بلند گنبدی و لوح‌های سنگی که در کریاس قرار دارند مهم‌ترین ویژگی‌های این بخش می‌باشند.
محراب مسجد
محراب مساجد دارای گچبری‌های مقرنس و کاشی کاری معرق است که با گل و بوته و عبارت فسیکفیکهم الله و هو سمیع العلیم تزیین شده و مهم‌ترین جاذبه هنری مسجد می‌باشد.
موزه مسجد جامع یزد
شبستان غربی که دارای پنجره‌های مشبک و کاشیکاری‌های نفیس است از سال ۱۳۹۳ شمسی تغییر کاربری داده و تبدیل به موزه مسجد جامع شد. در این موزه اشیای قدیمی و ارزشمند که متعلق به مسجد در دوره های مختلف است نگهداری می‌شوند برای مثال منبر سنگی، درب چوبی قدیمی مسجد، پرده کعبه و … از جمله این اشیاء هستند.
دسترسی و ساعات بازدید
مسجد جامع یزد در خیابان امام خمینی، روبروی برج ساعت، انتهای خیابان مسجد جامع است. می‌توانید همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۱۹ عصر از این مسجد بازدید کنید.
جاذبه‌های گردشگری در نزدیکی مسجد جامع یزد
از آنجایی که مسجد جامع در یکی از قدیمی‌ترین محله‌های یزد قرار گرفته است تعدادی جاذبه گردشگری و تاریخی در نزدیکی آن وجود دارند که با یک پیاده روی کوتاه می‌توانید به آن‌ها برسید.
- برج و میدان ساعت
- مقبره سید رکن‌الدین
- موزه آب
- میدان امیر چخماق
- خانه لاری‌ها
- باغ دولت آباد
- و …
هتل‌های در نزدیکی مسجد جامع یزد
قطعاً اقامت در یکی از محلات قدیمی یزد برای شما خاطرات خوبی به همراه خواهد داشت. تعدادی از این هتل‌ها و اقامتگاه‌ها که فاصله کمی با مسجد جامع یزد دارند عبارتند از:
- هتل فاضلی
- هتل علی بابا
- هتل جاده ابریشم
- هتل تاریخی لب خندق
- عمارت سه دری
