آرامگاه فردوسی توس

• ساعات بازدید:
  • نیمه اول سال 9 تا 17
  •  نیمه دوم سال 8 تا 16:30
• هزینه ورودی: 5000 تومان
• تلفن : ۰۵۱۳۲۶۶۳۸۲۵
• نزدیک‌ترین جاذبه: گنبد هارونیه با 1 کیلومتر فاصله
• آدرس دقیق: آدرس آرامگاه فردوسی، استان خراسان رضوی، شهر توس، انتهای بلوار شاهنامه

ابوالقاسم فردوسی حکیم و شاعر گرانقدر و پرآوازه ایران زمین است که شاهکار ادبی او، شاهنامه با گذشت هزار سال همچنان پابرجاست و نقش به سزایی در حفظ و پاسداشت زبان فارسی دارد. شاهنامه فردوسی پیوندی عمیق با فرهنگ این سرزمین داشته به همین سبب آرامگاهش نیز همواره مورد توجه دوستداران فرهنگ و هنر می‌باشد. آرامگاه فردوسی یکی از اصلی‌ترین جاذبه های گردشگری مشهد است.

حکیم فردوسی توسی بزرگترین شاعر حماسه سرای ایران است که آثار او آوازه جهانی دارند. گردشگران خارجی و داخلی در همه فصل‌های سال از آرامگاه فردوسی بازدید می‌کنند به طور کلی  یکی از جا‌های دیدنی مشهد و استان خراسان همین نقطه است که از نظر ارزش معماری و زیبایی طبیعی قابل توجه می‌باشد. مقبره فردوسی در فاصله ۲۸ کیلومتری روستای پاژ قرار گرفته است بر اساس اسناد تاریخی حکیم ابوالقاسم فردوسی سال ۳۲۹ هجری قمری در روستای پاژ به دنیا آمد و در سال ۴۱۶ هجری قمری درگذشت. ۳۰ سال از عمر ارزشمند حکیم صرف خلق شاهنامه شد که در ۶۰ هزار بیت شعر پارسی نوشته شده و به زنده نگهداشتن زبان پارسی کمک شایان توجهی کرده است. در شاهنامه حماسه‌هایی از اسطوره‌ها، افسانه‌ها، تاریخ ایران و داستان‌های گوناگونی نقل شده است که اشاره به دوران حمله اعراب، پادشاهی پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان دارد.

آرامگاه فردوسی در قرون گذشته

اگر به بازدید جاهای دیدنی مشهد علاقه دارید به آرامگاه فردوسی سفر کنید تا باغی زیبا به همراه تندیس و بنای یادبود حکیم فردوسی را مشاهده کنید اما مانند بسیاری از شاعران گرانقدر ایرانی، او هم در اعصار گذشته از داشتن یک مقبره در شان خود محروم بود. حکیم ابوالقاسم فردوسی از مذهب شیعه پیروی می‌کرد به همین دلیل وقتی در توس وفات کرد هیچ یک از گورستان‌ها پیکر او را نمی‌پذیرفتند مریدان ناچار شدند در باغی که به حکیم تعلق داشت او را به خاک بسپارند. از آنجایی که در آن دوران بسیاری از مردم و حکمرانان اهل تسنن بودند هیچ مقبره با شکوه یا بنای یادبودی برای فردوسی ساخته نشد تا اینکه یکی از سرداران سپاه محمود غزنوی به نام ارسلان حاذب یک بنای یادبود بر مقبره حکیم ساخت. 

پس از ۱۰۰ سال این بنا هم به دلایل مختلف ویران شد و دوباره در زمان حکمرانی غازان خان شخصی به نام امیر ایسن قتلغ  بنایی کوچک در اطراف آرامگاه فردوسی بنا کرد و با مرگ این شخص، کار ساخت بنا نیمه کاره ماند. پس از آن در زمانی که عبدالله خان ازبک از خاندانی شیبانی به حکومت رسید به تخریب بنای یاد بود حکیم پرداخت زیرا این حاکم اعتقادات ضد شیعه داشت. متأسفانه برای سال‌های متمادی مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی تلی از خاک و مخروبه بود که رفته‌ رفته به فراموشی سپرده می‌شد. در زمان حکومت سلسله قاجار، ناصرالدین شاه دستور داد تا والی خراسان به همراه چند تن از باستان‌شناسان فرانسوی، محل دقیق مقبره فردوسی را پیدا کنند.

مقبره توسط آصف الدوله مشخص گشت و دو اتاق مختصر و محقر در اطراف آن بنا شد.

آرامگاه نوین فردوسی

یکی از اولین کسانی که پیشنهاد ساخت بنای مناسبی برای مقبره فردوسی ارائه داد محمد تقی بهار بود البته اشخاص دیگری مانند محمد علی فروغی نیز به این پیشنهاد بها دادند و درباره لزوم ساخت آن مقالاتی منتشر کردند. نهایتاً یکی از نمایندگان زرتشتیان در مجلس ملی مامور شد تا برای جستجوی محل دقیق مقبره فردوسی به خراسان برود. پس از آن بین چندین معمار ایرانی و خارجی رقابتی برای انتخاب بهترین طرح صورت گرفت که طرح یک معمار ایرانی به نام کریم طاهرزاده بهزاد پذیرفته شد. این بنا حدود ۳۰ متر ارتفاع داشت و از بنای تخت جمشید و مقبره کوروش در پاسارگاد الهام گرفته بود به عبارتی معماری آن به معماری هخامنشیان شباهت داشت تا به این شکل اصالت ایرانی حکیم فردوسی را به بازدیدکنندگان خاطر نشان کند.

از آنجایی که در زمان ساخت بنا به اندازه کافی به بستر و نوع خاک منطقه توجه نشده بود پس از تنها ۳۰ سال بنای یادبود شروع به تخریب کرد در اینجا بود که مهندس هوشنگ سیحون ساختمان را به صورت اصولی بازسازی نمود. در حال حاضر این بنای ارزشمند یکی از جا‌های دیدنی مشهد و استان خراسان محسوب می‌شود.

بخش‌های زیر مجموعه آرامگاه فردوسی عبارتند از:

موزه

یکی از بخش‌های مجموعه آرامگاه فردوسی ساختمان موزه است که در آن اشیای بدست آمده از شهر قدیمی توس به نمایش گذاشته شده است. این اشیاء شامل زره، تیر و کمان، ظروف سفالی و … هستند که به همراه کپی‌های از انواع شاهنامه‌ها مانند بایسنقری و فلورانس برای مشاهده عموم در موزه قرار گرفته‌اند. همچنین یک شاهنامه ۷۳ کیلویی که توسط مؤسس و مالک انتشارات امیرکبیر به موزه فردوسی اهدا شده است یکی از آیتم‌های ارزشمند این مجموعه می‌باشد.

کتابخانه

در سال ۱۳۴۷ یعنی زمانی که بازسازی آرامگاه فردوسی در حال انجام بود یک ساختمان هم برای کتابخانه مجموعه ساخته شد و در آن حدود ۹۰۰۰ جلد کتاب قرار گرفت. این ساختمان در دو طبقه ساخته شده بود که طبقه اول مخزن کتابخانه و طبقه دوم سالن مطالعه بود. بسیاری افراد اعتقاد داشتند که این کتابخانه حالتی فرمالیته دارد و از محوریت اهداف حکیم فردوسی به دور است. در سال‌های بعد از انقلاب هم کتاب‌های زیادی به این مجموعه اضافه شد که تقریباً هیچ ارتباطی با فردوسی نداشتند. نهایتاً در سال ۱۳۹۳ وضعیت بهبود پیدا کرد و در حال حاضر کتاب‌هایی که در این ساختمان قرار دارند با موضوع معرفی و بزرگداشت حکیم فردوسی هماهنگی دارند.

مزار مهدی اخوان ثالث

شاعر بزرگ دیگری در ضلع غربی آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شده که بسیاری از علاقه‌مندان به زیارت مزار او می‌روند. این شاعر مهدی اخوان ثالث نام دارد که آثار بی‌نظیر او برای دوستداران ادبیات نوین ایرانی بسیار ارزشمند هستند. اخوان ثالث در مشهد بدنیا آمد و در تهران درگذشت سپس پیکر او در مجموعه آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد و در کنار آن تندیسی از این شاعر قرار گرفت. می‌توان گفت مزار دو شاعر بزرگ که در دو دوره مختلف تاریخی می‌زیستند از مهم‌ترین جا‌های دیدنی مشهد است.

مزار استاد محمدرضا شجریان

استاد محمدرضا شجریان اسطوره موسیقی و آواز سنتی ایرانی است که با القابی چون خسرو آواز ایران در میان مردم این سرزمین از محبوبیتی ویژه برخوردار است. استاد شجریان بعد از طی یک دوره سخت مبارزه با بیماری سرطان، در سن 80 سالگی در تاریخ 17 مهرماه 1399 در بیمارستان جم تهران درگذشت. پیکر او پس از انتقال به زادگاهش مشهد در جوار آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد، تا با قرار گرفتن در جوار فردوسی نامدار، آرامگاهی در خور شان استاد شجریان باشد که یک عمر تلاش بی وقفه در راه اعتلای موسیقی و فرهنگ اصیل ایرانی داشته اند.