میل رادکان چناران

کشور عزیزمان ایران از دیرباز‌ دارای مکان‌های تاریخی و توریستی فراوانی بوده است که برخی از آنها بعد از پشت سر گذاشتن ادوار مختلف تاریخی، هنوز هم به قوت خود باقی هستند. برج رادکان چناران یک نمونه از همین موارد است. این برج در فاصله‌ی 74 کیلومتری شمال مشهد و در 36 کیلومتری چناران و در کنار جاده اصلی چناران به مشهد واقع شده است. سالانه افراد زیادی از جمله اتباع بیش از 45 کشور برای بازدید از این برج به چناران می‌آیند و در برخی موارد برج رادکان تنها مقصد گردشگری آنها در ایران است. پیشینه تاریخی برج رادکان چناران مربوط به قرن هفتم هجری و عصر ایلخانان مغول میشود از لحاظ تاریخی نظریه‌های متفاوتی درباره پیشینه این برج وجود دارد برای مثال اعتمادالسلطنه (از رجال سیاسی در دوره قاجار) ادعا داشت که برج رادکان مقبره یکی از رجال سیاسی مهم است یا هرتسفلد معتقد بود بود که مدفون ارغون‌خان که در سال 671 فوت کرد، در آنجا قرار دارد. در بسیاری از منابع تاریخی به خواجه نصیر‌الدین طوسی به عنوان سازنده این بنا اشاره شده است اما طبق نوشته‌های کتیبه‌ای که در زیر برج دیده میشود و شواهدی که وجود دارد، ساخت برج در سال 407 هجری و در زمان سپهبد ابو ‌جعفر آغاز و توسط احمد‌بن‌عمر در سال 411 به پایان رسیده است. برج رادکان چناران در گذشته کاربرد نجومی داشته است اما به دلیل شباهت آن با آثار دوره دیلمی افرادی نیز بر این باورند که در گذشته مقبره‌ی زنی به نام مطلع‌الشمس بوده است که البته صحت آن معلوم نیست و تنها در حدواندازه یک ادعا باقی مانده است. همچنین از دیگر ادعاهای موجود در مورد کاربرد این برج میتوان به تعیین چهار فصل، سال کبیسه و نوروز توسط 12 روزنه موجود در آن اشاره کرد که اکنون با بررسی های تاریخی ثابت شده است که در زمان احداث این برج علم نجوم در سطح‌های بالاتری قرار داشته و با روش‌های علمی‌تر چهارفصل تعیین میشده است. معماری یکی از مهم‌ترین دلایلی که برج رادکان را تبدیل به یک مکان تاریخی و توریستی مهم در ایران و جهان کرده است، معماری خاص و منحصر‌به‌فرد آن است. برج رادکان چناران دارای 35 متر ارتفاع و دو در ورودی است. بنای برج به صورت استوانه‌ای است که در بالای آن گنبدی مخروطی شکل قرار گرفته است. قطر خارجی برج 20 متر و قطر داخلی آن 14 متر است. همچنین این برج شامل 12 دیوار خشتی پهن و بلند است که برج را به 12 بخش 30 درجه‌ای تقسیم میکند. بدنه برج ساده و دارای آجر چینی معمولی و دارای تزیینات آجرکاری و گچ‌بری است. در مقابل برج حفره‌هایی با فاصله‌های یکسان به چشم میخورد که جای داربست‌ها در زمان احداث بوده است. اگر به نمای خارجی بنا دقت کنیم شاهد معماری بسیار زیبا و چشم‌نواز آن خواهیم شد. تا ارتفاع سه متری به صورت 12 ضلعی و پس از آن تا زیر گنبد دارای 36 نیم استوانه است که در داخل آن هشت‌ضلعی های متعددی قرار گرفته‌اند. طرح داخلی گنبد رادکان مدور و سطح آن پوشیده از گچ و آهک است و به طور کلی در تمام بدنه برج از آجر، ملات، گچ و آهک استفاده شده است. در بخش فوقانی برج رادکان دو ردیف قطار بندی شده و دو کتیبه به زبان‌های کوفی و پهلوی قرار دارد که نام سازنده و تاریخ ساخت در میان تزیینات، آجرکاری‌ها و گچ‌بری‌ها روی آن نوشته شده است. همچنین قسمت فوقانی سردر برج و گنبد داخلی بر اثر گذشت زمان، مقداری آسیب دیده بود که در سال 1346 توسط سازمان ملی حفاظت آثار باستانی تعمیر و مرمت شد. همانطور که ذکر شد برج رادکان دارای دو در ورودی است که یکی از آنها به ویرانه‌های عمارتی گشوده می شود (جایی که احتمال می رود در گذشته مسجد جامع شهر بوده باشد) از عجایب معماری در ساخت ورودی‌های برج میتوان به این موضوع اشاره کرد که این درب‌ها دقیقا در راستای طلوع و غروب خورشید ساخته شده‌اند و این موضوع به تنهایی، میتواند گواهی بر توانایی و مهارت سازنده آن باشد. انگیزه اصلی احداث برج در بالای تپه و در این ارتفاع نسبتا زیاد این بوده است که به مسافرین و رهگذران برای مسیریابی در سفر کمک کند. برج رادکان چناران به واسطه اهمیت معماری و قدمت تاریخی خود در تاریخ 15 دی 1310 با شماره 146 در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید. جاذبه‌های بومی نزدیک به برج رادکان روستای رادکان که برج رادکان در آن واقع شده است از زیباترین روستاهای ایران به شمار می رود و دارای جاذبه‌های تاریخی و توریستی فراوانی است. 1 - مرغزار یا النگ رادکان مرغزار رادکان یک چمنزار طبیعی است که به واسطه طبیعت بسیار غنی خود به بهشت خراسان شهرت یافته است و مکانی برای شکار، تفریح در محیطی سرسبز و دلنشین است. 2 - مسجد جامع رادکان در حاشیه خیابان اصلی روستای رادکان، مسجد جامع این روستا قرار دارد که شامل شبستان ستون‌دار و حیاطی مستطیل شکل است. محراب ساده ای نیز در ضلع جنوب غربی آن تعبیه شده است این مسجد دارای فضایی ساده و فاقد از هرگونه عناصر تزیینی است 3 - حمام رادکان بنایی که مربوط به اوایل دوره قاجار است و در مجاورت روستای رادکان واقع شده است و در سال 1386 نیز به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در پایان اگر به اماکن تاریخی علاقه دارید و ترجیح میدهید تا زمانی را در بنایی که مربوط به چندین سده پیش است، صرف کنید، روستا و برج رادکان در شهرستان چناران میتواند برای شما جذاب و لذتبخش و اوقات مفرحی را برای شما و همراهانتان به ارمغان بیاورد.