مسجد ریگ رضوانشهر (مسجد ریگ مجومرد) اشکذر

مسجد ریگ رضوانشهر یا همان مسجد جامع شیخ کبیر متعلق به قرن هستم می‌باشد.لازم به ذکر است که بنای مسجد در کنار شهری ساخته شده که قدمت ان به قبل از اسلام می‌رسد. نام شهر در ابتدا اسفندیار جرد بوده که با توجه به متون قدیمی وقتی اسفندیار پسر گرشاسب در این محل توقف کرد بنای شهری نهاد به نام اسفندیار جرد به این معنی که شهری که به دست اسفندیار ساخت شده است. در ابتدا ساکنان شهر زردشتی بودند که با ورود اسلام به ایران به اسلام گرویدند. بعد از مسلمان شدن مردم شهر کهنه نام شهر بخاطر تاریخ کهنی که داشت به شهر کهنه تغییر نام پیدا کرد. بطوریکه در کتب تاریخی به هر دو نام شناخته می شود. مشکل عدیده ای مردم شهر کهنه گریبان گیر ان بودند هجوم ریگهای روان به داخل شهر بود جا دارد در اینجا به بیان این بپردازیم که موقعیت جغرافیایی که اسنفجرد(مخفف اسفندیار جرد) در آن بنا شده در یک منطقه گود بود. به صورتی که در زمان تغییر فصول باد های شدید کویر شن های اطراف شهر را به داخل شهر هل می‌دادند و باعث آزار و اذیت ساکنان شده بود تا جایی که تقریبا در حدود 300 سال پیش مردم مجبور به ترک خانه های خود و مهاجرت از شهر کهنه شدند.این بود که کم کم شهر کهنه خالی از سکنه شد و بطور کل زیر شن های روان کویر مدفون شد.از کل بنای شهر در سال1369 فقط یک گنبد از زیر شن های روان مشخص بود و مابقی شهر کاملا زیر شن مدفون شده بود.شهر مدفون شده اسفنجرد در سال 1369 تقریبا 2 کیلومتر با شهر رضوانشهر(مجومرد) فاصله داشت و برای رسیدن به شهر کهنه تقریبا باید یک فاصله 2 کیلومتری کویر نوردی صورت گیرد تا به محل شهر کهنه و به نزدیکی ان گنبد برسند.

در ابتدا مردم مجومرد اطلاعی از وجود مسجد یا شهر کهنه نداشتند. فقط از نیاکان خود این را شنیده بودند که افراد خاصی از زیر این گنبد مدفون هستند بطوریکه مردم برای گرفتن حاجت به سه قبری که در زیر گنبد در میان شن های روان تقریبا مدفون شده بودند متوسل می‌شدند. تا جایی که در سال 1369 سید حسین رضوی یکی از اهالی مجومرد که فرد مورد اعتماد مردم بود متاسفانه به بیماری سرطان خون مبتلا می‌شوند وقتی اطبا از درمان ایشان نا امید می‌شوند ایشان برای گرفتن شفا طبق سنت مردم مجومرد به سه قبر مدفون  در زیر گنبد متوسل می‌شوند که بعد از بستری شدن در بیمارستان در خواب به ایشان گفته می‌شود که در ازای برگردان سلامتی به ایشان باید مسجد مدفون شده زیر شن را احیا کنند.

بعد از اینکه ایشان سلامتی خود را بدست می‌آوردند کمر همت به احیا مسجد می‌بندند و با کمک اهالی مجومرد شن های داخل مسجد خالی می‌شود

لازم بذکر است که هویت دو قبر از سه قبری که در  بقعه اصلی مدفون هستند با توجه به سنگ قبر و کتیبه نصب شده در بالای قبور مشخص است.در بقعه اصلی دو قبر در کنار یکدیگر وجود دارد که با توجه به اسناد موجود متعلق به شیخ کمال الدین اسفنجردی بانی اصلی ساخت یا بازسازی مسجد که با توجه به تاریخ حک شده بروی سنگ قبر ایشان در سال 848 ه/ق در آنجا به خاک سپرده شده‌اند. همچنین قبر کناری ایشان متعلق به شیخ جمال الدین اسنفجردی فرزند شیخ کمال الدین می‌باشد که با توجه به تاریخ ذکر شده بر روی کتبه معرق نصب شده بالای سر قبر ایشان تاریخ دفن ایشان به سال 878 ه/ق برمی‌گردد. از هویت قبر دیگر موجود در بقعه اصلی اطلاعاتی در دست نیست .بعد از حدود چند ماه بعد از بازسازی مسجد یک بقعه در کنار مسجد با 23 قبر پیدا شد که از هویت آنها هم اطلاعاتی در دست نیست.

در حفاری های  صورت گرفته چند سال اخیر بقایای شهر کهنه یا اسفنجرد از زیر شن های روان پیدا شد که فرضیه وجود شهر کهنه با توجه به کتب قدیمی و اسناد را قوت بخشید.

همچنین تاریخ دان بزرگ و ایران گرد بنام آقای ایرج افشار در سال 1346طی بازدیدی که از مکان مسجد قبل از احیا داشتند در کتاب یادگاریهای یزد خود یاد می‌کنند که این نیز سندی معتبر برای ادله و تاریخ های ذکر شده می‌باشد. شهر کهنه با وسعت بسیار وسیع هنوز در زیر شن های روان مدفون هست.بازدید از این مکان بهت و حیرت شما را به ارمغان خواهد آورد.

منابع نوشته‌ها همه از کتاب های صور الاتعلیم-زندان اسکندر از نگاه دیگر-جامع مفیدی