کرمانشاه یکی از استان‌های مرزی واقع در غرب کشور است که در همسایگی استان‌های کردستان، ایلام، لرستان و همدان قرار گرفته است. این استان به مرکزیت شهر کرمانشاه، به عنوان یکی از خوش آب‌وهواترین، دیدنی‌ترین و زیباترین نقاط کشورمان، شناخته می‌شود و امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که از این استان و مناظر و جاهای دیدنی کرمانشاه دیدن نکرده و انواع سوغات کرمانشاه را نخریده باشد. طبیعت زیبا، فرهنگ غنی و تاریخ کهن این بخش از سرزمین ایران به‌همراه آثار به‌جا مانده از دوران گذشته، یکی از دلایل جذب گردشگران فراوان به کرمانشاه است و همه ساله افراد زیادی با هدف گشت‌و‌گذار و بازدید از مکان‌های تاریخی و جاذبه‌های گردشگری، به این استان سفر می‌کنند. اما بخش جذاب تمام مسافرت‌ها، خرید سوغات و آشنایی با صنایع دستی مخصوص هر استانی است که از این نظر، استان کرمانشاه با برخورداری از انواع مختلف و متنوع مواد غذایی و صنایع دستی، به‌عنوان سرآمد استان‌های کشور شناخته می‌شود. در این مقاله، قصد داریم برای آشنایی هرچه بیشتر و بهتر شما با انواع سوغات کرمانشاه، برخی از مهم‌ترین صنایع دستی و خوراکی‌های این استان را معرفی کنیم.
بهترین سوغات کرمانشاه
روغن حیوانی یا روغن کرمانشاهی
یکی از محبوب‌ترین مواد غذایی که به‌عنوان سوغات کرمانشاه نیز شناخته می‌شود، روغن حیوانی یا همان روغن کرمانشاهی است. همه ما کم و بیش با این روغن آشنا هستیم و تقریبأ در تمام شهرهای ایران، این نوع روغن پیدا می‌شود اما باید کرمانشاه را مهد تولید این ماده غذایی دانست چراکه آب و هوای معتدل این منطقه و رونق دامداری موجب شده که محصولات دامی و فرآورده‌های حاصله، از کیفیت فوق‌العاده‌ای برخوردار باشند. این روغن که در زبان محلی کرمانشاهی به رون دان نیز معروف است، از حرارت دادن کره یا چربی حاصل از زدن شیر و ماست به‌وجود می‌آید. در واقع این روغن خالص، یکی از مواد غذایی طبیعی و بسیار خوش عطر و طعم به‌شمار می‌رود که صرف‌نظر از کلسترول بسیار بالای آن، یک ماده کاملا مقوی است که همواره به‌عنوان اصلی‌ترین سوغات کرمانشاه، در تمام ایران شناخته می‌شود.
نان برنجی
کمتر کسی است که با نان برنجی کرمانشاهی آشنایی نداشته و آن را حداقل یک‌بار امتحان نکرده باشد. این شیرینی بسیار ترد و خوشمزه بهترین و پرفروش‌ترین سوغات کرمانشاه، محسوب می‌شود. قدمت نان برنجی به به حدود 150 سال می‌رسد و با گذشت این‌مدت طولانی، نه‌تنها از کیفیت آن کاسته نشده، بلکه همواره از همان طعم دلپذیر همیشگی و مخصوص به خود برخوردار است. نکته جالب توجه اینکه، نان برنجی در زمان حکومت قاجار به‌عنوان سوغات مخصوص کرمانشاه معرفی شد و به‌همین علت می‌توان گفت که قدمت این شیرینی، حتی بیشتر از 150 سال است. البته این شیرینی در نقاط دیگری از کشور ما نیز تولید می‌شود اما، نان برنجی مخصوص و اصل را تنها باید در شهر و استان کرمانشاه امتحان کرد. معمولا این شیرینی به دوصورت ساده و زعفرانی، تولید می‌شود و همانطورکه گفتیم، این شیرینی به‌حدی ترد است که معمولا با قراردادن آن در دهان، به‌سرعت نرم و خورد می‌شود.
کاک
یکی دیگر از خوراکی‌ها یا بهتر بگوئیم، شیرینی‌های خوشمزه و مخصوص شهر کرمانشاه، کاک است. این شیرینی، یکی از محبوب‌ترین و پرطرفدارترین سوغات کرمانشاه نیز به‌حساب می‌آید و معمولا همه مسافرانی که به کرمانشاه سفر می‌کنند قبل از رفتن، سری هم به فروشگاه‌ها و تولیدی‌های این شیرینی ترد و خوشمزه می‌زنند. کاک کرمانشاه که نام آن در لیست آثار معنوی کشور نیز قرار گرفته است، شباهت بسیار زیادی به یوخه شیراز دارد و تقریبأ هردوی این شیرینی‌ها از مواد یکسانی تهیه می‌شوند. شیرینی کاک تشکیل شده از لایه‌های نازک خمیر است که این لایه‌ها را ابتدا آغشته به گلاب فراوان، هل، پودر پسته، بادام، نارگیل و خاک قند کرده و سپس برش می‌دهند.
نان خرمایی
دیگر سوغات کرمانشاه که جزء پرطرفدارترین خوراکی‌های مخصوص این شهر نیز محسوب می‌شود، نان خرمایی است. این خوراکی بسیار مقوی و خوشمزه که در زبان کرمانشاهی به نان خانقی مشهور است، به‌عنوان یکی از بهترین سوغات کرمانشاه شناخته می‌شود و امکان ندارد مسافری بدون خرید چندین بسته از این شیرینی لذیذ، کرمانشاه را ترک کند. پیشنهاد می‌کنیم که حتمأ نان خرمایی را به‌صورت تازه میل کنید چراکه طعم و نرمی آن در حالت تازه، بسیار متفاوت از زمانی است که چند روز از پخت آن می‌گذرد. نان خرمایی یک شیرینی بسیار خوشمزه و در عین حال ساده است که از ترکیب خمیر لطیف با مغزی از خرما تهیه شده و در تمام شهرهای این استان، قابل خریداری خواهد بود.
شیرینی بژی
یکی دیگر از شیرینی‌های بسیار خوشمزه که جزء خوراکی‌های سنتی استان کرمانشاه نیز محسوب می‌شود، شیرینی بژی است که به دلیل طعم خاص و عطر دلپذیر رازیانه آن، محبوبیت زیادی در بین مردم و مسافران دارد. ترکیبات این شیرینی سنتی که یک میان‌وعده عالی برای همه افراد حتی کودکان به‌حساب می‌آید، شیر، آرد، روغن کرمانشاهی، پودر رازیانه، شکر، گلاب، وانیل و زردچوبه است.
نان برساق و قاووت
نان برساق نوع دیگری از سوغات کرمانشاه و خوراکی‌های شیرین و دلچسب این منطقه است که به‌عنوان شیرینی سنتی و بسیار مقوی، طرفداران خاص خود را دارد. این نان خوشمزه، ترکیباتی شبیه به شیرینی بژی و با همان عطر روغن محلی کرمانشاه را دارد که معمولا در میان مردم این استان و به‌خصوص در ماه مبارک رمضان، در سفره افطار اغلب مردم کرمانشاه، به چشم می‌خورد. قاووت علاوه بر اینکه سوغات کرمانشاه است، از جمله سوغاتی‌های معروف کرمان نیز شناخته می‌شود. این خوراکی شیرین و بسیار مقوی، دارای خواص فراوانی است که متشکل از پسته، نارگیل، شکر، نخود، هل، کنجد و مواد بسیار دیگری است که به‌عنوان یک عصرانه بی‌نظیر، محبوبیت فراوان دارد.
دست‌بافته‌های کرمانشاهی (گلیم و جاجیم)
یکی از شناخته‌شده‌ترین سوغات کرمانشاه که البته از شهرت جهانی نیز برخوردار هستند، دستبافته‌هایی شامل گلیم و جاجیم است. گلیم نوعی زیرانداز و جاجیم بالاپوشی گرم است که هردوی آنها از پشم گوسفند تهیه می‌شود. کرمانشاهی‌ها مردمانی هنرمند هستند که یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان این صنایع دستی شناخته می‌شوند که با طرح‌های بسیار زیبا و متنوع، توانسته‌اند این محصولات را به مردم سایر استان‌ها و حتی توریست‌های خارجی معرفی کنند. البته در بیشتر نقاط کشور، هنرمندانی هستند که کار بافت گلیم و جاجیم را انجام می‌دهند اما تفاوت اصلی آنها به خاطر رنگ و طرحی است که برای دست‌بافته‌های خود، به‌کار می‌برند و همین امر موجب‌شده، این نوع از صنایع دستی کرمانشاه به‌دلیل تفاوت‌هایی که در نقشه و طرح خود دارند، متمایز از دیگر نقاط کشور باشند. مثلا نقش "بازوبندی" یکی از نقوش انحصاری و بومی کرمانشاه شناخته می‌شود. از دیگر نقوش بومی و اختصاصی گلیم در کرمانشاه می‌توان به چشمه نظامی، درخت و لانه‌ی گنجشک، مرغابی، مار، عروسک، قیچی، خطوط افقی، عمودی، نقش قرقره، راه‌راه، پنجه گربه، قاچ خربزه، گل مشرفی، گل ترمه و سوزنی اشاره کرد.
موج بافی
در میان انواع مختلف و متنوع سوغات کرمانشاه، موج بافی یکی از صنایع دستی زیبا و بسیار پرکاربرد به‌شمار می‌رود که به‌رغم کمرنگ‌شدن کارایی و استفاده آن در زندگی‌های امروزی، به‌عنوان سوغات و برای هدیه دادن، همچنان مورد توجه مسافران این استان، قرار می‌گیرد. موج بافی، یک نوع بافت به‌خصوص پارچه است که منحصر به شهر کرمانشاه بوده و معمولا طرح آن به‌صورت چهارخانه است. استفاده‌هایی که در گذشته از این نوع پارچه می‌شده است، بیشتر به شکل روانداز و رویه رختخواب بوده و امروزه بخاطر گرایش بیشتر خانواده‌ها به لوازم و دکوراسیون سنتی، برای بخش‌هایی از دکور منازل و محیط‌های کاری نیز کاربرد دارد.
گیوه
یکی دیگر از صنایع دستی جالب و سنتی شهر کرمانشاه که البته در بسیاری دیگر از شهرهای ایران نیز تولید می‌شود، گیوه یا همان پاپوش سنتی مردمان قدیم ایران است. درواقع این نوع پاپوش‌ها، علاوه بر اینکه یکی از مهم‌ترین سوغات کرمانشاه به‌حساب می‌آید، سوغات و صنایع دستی برخی استان‌های دیگر مانند همدان، اصفهان، فارس، چهارمحال و لرستان نیز شناخته می‌شود. جالب است بدانید که امروزه همچنان در بسیاری از مناطق و روستاها، از گیوه به‌عنوان کفش استفاده می‌شود و حتی دیده شده که برخی از خانم‌ها و آقایان نیز، هم برای زیبایی و هم برای بهره‌مندی از راحتی این نوع کفش‌ها و جلوگیری از عرق‌کردن پاهای خود، گیوه را انتخاب می‌کنند. در ساخت گیوه، معمولا یک کفی به‌همراه نخ ابریشم و نخ قالی به‌کار برده می‌شود که مدل‌های مردانه بیشتر به‌صورت تک رنگ و ساده هستند و مدل‌های زنانه، از نخ‌های رنگی و بسیار جذاب تهیه می‌شوند. اما این گیوه ها در شهر کرمانشاه، معمولا در پنج نوع؛ گیوه زیره پارچه‌ای، گیوه آجیده، گیوه چرمی، گیوه لاستیکی و گیوه ابریشمی تهیه می‌گردند.
صنایع چرم
اگر به بازارهای سنتی استان کرمانشاه سر زده باشید، قطعأ شاهد کارگاه‌های تولید صنایع چرم و یا فروشگاه‌های محصولات چرمی بوده‌اید. این نوع صنایع دستی کرمانشاه، از زیبایی و کیفیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده و تولید محصولات متنوع از جمله کیف و کفش، باعث شده علاقمندان زیادی به این استان و تولیدات چرمی آن جذب شوند. هنر چرم، از گذشته تا کنون به‌عنوان یکی از هنرهای مردم ایران زمین شناخته می‌شده اما چیزی که موجب شهرت صنایع چرم کرمانشاه شده است، منطقه کوهستانی و دامپروری پر رونق مردمان این خطه است که موجب‌شده این صنعت پرکاربرد و پرطرفدار، جایگاه خاصی در استان کرمانشاه پیدا کند. به‌طوری‌که شاهد هستیم، بازار مخصوصی به نام بازار سراجی در کرمانشاه برای فروش محصولات چرمی، وجود دارد. در حال حاضر بیشتر پیشکسوتان صنعت چرم در کرمانشاه مشغول به فعالیت بوده و کارگاه‌های چرم‌سازی همه روزه میزبان افرادی هستند که برای خرید محصولات چرمی به‌عنوان سوغات کرمانشاه، به آنها مراجعه می‌کنند.
قالی کرمانشاه
همه ما به‌خوبی می‌دانیم که کشور عزیرمان ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان قالی دستبافت دنیا شناخته می‌شود اما این هنر زیبا، در مناطق گوناگون کشور با یکدیگر متفاوت می‌باشند و طرح و نقشه قالی‌های بافته شده در هر نقطه از کشور، با نقاط دیگر کاملا فرق دارند. مثلا در نقشه قالی کرمانشاه، فرهنگ و آیین مردمان این دیار با استفاده از پرزهای بلند به تصویر کشیده می‌شود و به‌همین علت، قالی‌های بافته شده توسط هنرمندان و به‌ویژه عشایر این استان، از شهرت خاصی برخوردار بوده و به‌عنوان سوغات کرمانشاه، به سراسر ایران و حتی خارج از کشور نیز فرستاده می‌شود.
چیغ کرمانشاه
نمونه دیگری از صنایع دستی استان کرمانشاه که اغلب توسط عشایر این منطقه تولید و استفاده می‌شود، نوعی حصیر به نام چیغ است. درواقع عشایر کرمانشاه از این حصیر برای محافظت از چادرهای خود و یا به عنوان دیوارهای جداکننده استفاده می‌کنند که البته امروزه به‌عنوان سوغات کرمانشاه، توجهات بیشتری به آن شده است. چیغ‌بافی یکی از هنرهای خانگی محسوب می‌شود که بیشتر زنانه خانه‌دار در ساعات فراغت خود به بافت آن مشغول هستند. چیغ بافی مانند دیگر صنایع دستی در طول سالیان شکل گرفته و به تکامل رسیده است به همین دلیل در رابطه با چیغ‌بافی در کرمانشاه نمی‌توان تاریخ دقیقی برای پیدایش آن معرفی کرد. ماده اولیه چیغ‌بافی نوعی نی مردابی است که حالتی توخالی داشته و از اطراف رودخانه‌ها و یا مرداب‌ها تهیه می‌شود. پس از تهیه نی‌ها، آنها را به وسیله ابزار مخصوصی می‌ترکانند و هر کدام را از طول به چهار قسمت مساوی تقسیم می‌کنند. پهنای هر قسمت بریده شده باید اندازه‌ای برابر با 1 سانتی‌متر داشته باشد. پس از آماده شدن نی‌ها، از نخ‌های پشمی رنگرزی شده‌ای برای بافت کمک می‌گیرند. در بیشتر مواقع این نخ‌های پشمی با موی بز در هم آمیخته شده است. رنگرزی نخ استفاده شده در این نوع از بافت‌ها نیز به صورت طبیعی و با استفاده از رنگدانه‌هایی که از طبیعت منطقه به دست می‌آید، انجام می‌شود. طرح‌های استفاده شده در چیغ‌بافی از طرح‌های اصیلی است که نقش‌هایی مانند گوزن، آهو، شیر و ... را شامل می‌شود.
ساز و آلات موسیقی
معمولا گروهی از گردشگران کرمانشاه هنرمندانی هستند که با هدف خرید و مشاهده سازهای ایرانی به این استان، سفر می‌کنند. درواقع کرمانشاه یکی از تولیدکنندگان مهم بهترین سازها و آلات موسیقی ایرانی مانند تنبور، دف، سه تار، نی و دیوان است. آلات موسیقی ساخته شده توسط هنرمندان کرمانشاهی، همواره در زمره مرغوب‌ترین و خوش صداترین سازها و یکی از مهم‌ترین سوغات کرمانشاه شناخته می‌شوند.
یراق‌آلات فلزی
در گذشته زندگی در کوهستان، همواره نیازمند ابزار و لوازمی بود که بیشتر برای محافظت و یا حتی شکار حیوانات ضروری به‌نظر می‌رسید. شاید بتوان قدیمی‌ترین سوغات کرمانشاه را یراق‌آلات فلزی مانند انواع اسلحه، زین اسب، چاقو و لوازم کوهنوردی دانست. صنعتگران کرمانشاهی علاوه بر ساخت این لوازم از جنس فلزات سخت با ظرافت و سلیقه بسیار زیادی، نقش و نگارهای خاص و پر پیچ و خمی را بر روی آنها پیاده کرده و توجهات بسیاری را برای خرید این لوازم به خود جلب نموده‌اند و اکنون با گذری بر بازارهای سنتی این استان، شاهد خودنمایی این یراق‌آلات فلزی هستیم.
در این مطلب تلاش کردیم تا جای ممکن، مهم‌ترین سوغات کرمانشاه را معرفی کنیم. البته سوغات این دیار تنها شامل مواردی که به آن اشاره شد، نیست و این خطه، سرشار از صنایع دستی و بومی خاصی است که می‌توان آنها را به عنوان یادگاری و سوغات خریداری کرده و به عزیزان خود هدیه داد. در واقع دیار سرسبز و زیبای کرمانشاه با مردمانی هنرمند، یکی از مناطق مهم و بزرگ ساخت و تولید صنایع دستی و غذایی در کشور شناخته می‌شود که امکان بهره‌مندی از آنها به عنوان سوغات کرمانشاه وجود دارد.
